Hôm 11/4, các luật sư bào chữa cho cô trình bày cơ sở kháng cáo. Cô gái 23 tuổi này bị cáo buộc bỏ và giấu thi thể 2 con mới sinh, sau khi sinh con tại ký túc xá ở Ashikita, tỉnh Kumamoto.
Tháng 7 năm ngoái, Toà sơ thẩm Khu vực Kumamoto ra phán quyết rằng cô phạm tội vứt bỏ thi thể vì đã bỏ xác 2 con sinh đôi một cách bất hợp pháp và không hoàn thành nghĩa vụ tổ chức tang lễ.
Khẳng định vô tội
Tại buổi họp báo hôm 11/4, thực tập sinh này khẳng định cô “hoàn toàn không gây thương tích, vứt bỏ hoặc giấu” cặp sinh đôi.
Vào tháng 8/2018, cô bắt đầu làm thực tập sinh kỹ năng tại một trang trại quýt ở tỉnh Kumamoto. Vào ngày 15/11/2020, cô một mình sinh con tại phòng ký túc xá, nhưng cặp sinh đôi chết lưu. Cô cuốn 2 con trong khăn tắm và đặt vào hộp các-tông. Cô viết một lá thư, trong đó cô đặt tên cho con kèm theo câu “Cầu cho 2 đứa sớm được về nơi an lạc”. Cô đóng nắp hộp và đặt lên kệ trong phòng. Sáng hôm sau, vì lo lắng về sức khoẻ, cô xin nhân viên đoàn thể quản lý đưa đến bệnh viện, tại đó cô bị bắt giữ sau khi báo việc 2 con đã qua đời.
Ông Ishiguro Hiroki, luật sư của nữ thực tập sinh, giải thích rằng trong hầu hết các phiên toà tương tự, tội vứt bỏ thi thể được áp dụng nếu thi thể bị vứt bỏ ở nơi xa bị cáo hoặc bị giấu trong một thời gian dài vì lý do phạm tội. Ông Ishiguro nói rằng trường hợp này thì khác: “Cô ấy giữ thi thể ngay trong phòng mình và chỉ để ở đó 33 tiếng. Tôi thậm chí không hiểu vì sao cô ấy lại bị truy tố”.
Cô kháng cáo lên Toà Phúc thẩm Fukuoka. Vào tháng 1, toà đã lật ngược phán quyết của toà cấp dưới. Phán quyết của toà cho rằng “việc bị cáo giữ thi thể trong phòng trong khoảng 33 tiếng không cấu thành tội vô ý vứt bỏ thi thể” và “không thể nói rằng đã quá thời gian bị cáo phải hoàn thành nghĩa vụ tổ chức tang lễ”.
Tuy nhiên, toà chỉ ra rằng bị cáo đã đặt thi thể trong 2 lớp hộp và dán lại bằng băng dính “với ý định để người khác khó phát hiện”. Thêm vào đó, xét tới việc nữ thực tập sinh đã không thông báo mang thai cho công ty tuyển dụng, toà ra phán quyết rằng cô phạm tội tìm cách che giấu thi thể.
Nữ thực tập sinh và các luật sư cho biết cô dùng 2 lớp hộp và dán lại bằng băng dính thông thường để các con không bị lạnh. Nhóm luật sư bào chữa cũng chỉ ra rằng cô có sức khoẻ thể chất và tinh thần không tốt sau khi sinh con.
Ông Ishiguro nói rằng cảnh sát và công tố viên không xét tới tình cảnh khó khăn mà một thực tập sinh kỹ năng như cô phải đối mặt.
Phần lớn các thực tập sinh kỹ năng thuộc sự giám sát của các đoàn thể quản lý, ví dụ như nghiệp đoàn hoặc hiệp hội. Các tổ chức này phải thường xuyên kiểm tra tình hình và nơi làm việc của các thực tập sinh kỹ năng. Nữ thực tập sinh này cho biết cô không tin là đoàn thể quản lý sẽ bảo vệ cô khỏi bị phạt vì mang thai và sinh con ở Nhật Bản. Thay vào đó, cô cho rằng mình sẽ bị buộc phải về nước.
Toà ghi nhận rằng cô đã cố gắng che giấu việc mang thai để tiếp tục làm việc và gửi tiền về cho gia đình ở Việt Nam. Cô vay khoảng 1,5 triệu yên, tức khoảng 11.600 đôla, để tới Nhật Bản làm việc.
Cô được tuyên mức án nhẹ hơn là 3 tháng tù giam nhưng cho hưởng án treo trong 2 năm.
Thực tập sinh kỹ năng vẫn gặp áp lực
Các nhóm hỗ trợ cho biết các công ty Việt Nam chuyên phái cử thực tập sinh kỹ năng cho phía Nhật Bản cảnh báo rằng mang thai có thể dẫn tới phải về nước.
Từ tháng 6/2020 tới tháng 9/2021, Giáo sư Tanaka Masako của Đại học Sophia ở Tokyo đã khảo sát 104 phụ nữ người Việt Nam làm việc tại Nhật Bản. Bà phát hiện rằng 38%, bao gồm tất cả các thực tập sinh kỹ năng, được cảnh báo sẽ phải chịu phạt hoặc phải về nước nếu mang thai.
Giáo sư Tanaka cho biết: “Hầu hếu các thực tập sinh là phụ nữ trẻ ngoài 20 tuổi và thường có ít kinh nghiệm tránh thai. Họ hầu như đều chưa có gia đình và cảm thấy hổ thẹn, không biết phải làm gì và không thể lên tiếng. Họ đã vay số tiền lớn để tới Nhật Bản, nên họ chần chừ để đi làm tới ngày cuối cùng có thể”. Bà cũng lưu ý rằng 2 con của nữ thực tập sinh trong vụ việc được sinh ra sớm hơn dự kiến.
Giáo sư Tanaka hợp tác với các nhóm hỗ trợ như Kumustaka, một tổ chức phi chính phủ giúp đỡ phụ nữ người nước ngoài ở khu vực Kumamoto, để lập một trang web có 5 thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt. Mục tiêu của họ là giúp đỡ các thực tập sinh kỹ năng và du học sinh hiểu về quyền lợi của mình, cũng như cung cấp thông tin về việc mang thai và sinh con ở Nhật Bản.
Từ tháng 3/2019, Hiệp hội Thực tập kỹ năng Quốc tế (OTIT), phụ trách chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ năng của Nhật Bản, đã nhiều lần cảnh báo các công ty và đoàn thể quản lý rằng việc buộc thực tập sinh kỹ năng về nước vì mang thai là điều bị cấm.
Ông Nakashima Shinichiro, người đứng đầu nhóm hỗ trợ nữ thực tập sinh, đồng thời là giám đốc tổ chức Kumustaka, cho biết các cảnh báo của OTIT phần lớn đều bị lờ đi. Ông nói: “Vấn đề là các thực tập sinh kỹ năng bị coi như lao động chân tay có thể thay thế cứ 3 hoặc 5 năm một lần”.
Ông cho biết: “Một thực tập sinh mang thai được cho là không thể làm việc nên sẽ bị mất thị thực lao động và nguồn thu nhập. Các thực tập sinh mang thai có thể không bị buộc phải ra sân bay về nước nữa, nhưng họ vẫn bị khuyên rằng tốt nhất là nên về nước. Các biện pháp bảo vệ quyền sinh con của các thực tập sinh kỹ năng chỉ là trò đạo đức giả”.
Theo một khảo sát của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi, từ tháng 11/2017 tới hết năm 2020 có 637 trường hợp gặp khó khăn trong việc tiếp tục chương trình thực tập sinh kỹ năng do mang thai hoặc sinh con. Trong số này, chỉ 11 trường hợp, tức ít hơn 2%, có thể tiếp tục thực tập.
Ông Nakashima cho biết Cơ quan Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản và OTIT có trách nhiệm kiểm soát và thực sự xử lý các trường hợp phạm luật, nhưng rất ít biện pháp xử phạt được áp dụng đối với các đoàn thể quản lý thực tập sinh kỹ năng.
Quyền của phụ nữ bị đe doạ ở Nhật Bản
Nhóm luật sư bào chữa khẳng định vụ kiện này không chỉ là vấn đề của các thực tập sinh, mà còn liên quan tới quyền của tất cả phụ nữ ở Nhật Bản. Ông Ishiguro cho biết: “Nếu chúng ta không thể thay đổi phán quyết, thì bất cứ phụ nữ nào, dù là người nước ngoài hay người Nhật, đều có thể bị truy tố và kết tội nếu phải một mình sinh con và giữ lại thi thể con như thực tập sinh này đã làm”.
Ông nói: “Nếu Toà án Tối cao giữ nguyên phán quyết của Toà Phúc thẩm Fukuoka, điều này có thể trở thành tiền lệ khủng khiếp cho tất cả phụ nữ ở Nhật Bản. Đó là lý do chúng tôi muốn phụ nữ trên cả nước phản ứng về vụ kiện này”.
Và những người ủng hộ đã lên tiếng. Nhóm luật sư đã trình lên Toà án Tối cao 127 lời chứng của các chuyên gia về quyền phụ nữ, cũng như những phụ nữ từng sinh con hoặc bị sảy thai. Nhóm cũng trình lên hơn 86.000 chữ ký ủng hộ nữ thực tập sinh.
Trong một lá thư, các bác sỹ của Bệnh viện Seiryukai Jikei ở thành phố Kumamoto đưa ra lời chứng: “Một nữ sinh cấp 3 không thể kể cho ai rằng mình có thai, có thể bị truy tố vì một mình sinh thai lưu”.
Bệnh viện này tiếp nhận trẻ sơ sinh từ những phụ nữ giấu tên không thể nuôi con trong 15 năm. 76% trẻ được tiếp nhận từ tháng 4/2017 tới tháng 3/2020 là từ các phụ nữ sinh con một mình, cao gấp đôi so với 15 năm trước. Các bác sỹ khẳng định rằng phán quyết của toà án có thể gây ảnh hưởng cho hoạt động của bệnh viện, vì phụ nữ có thể e ngại tìm kiếm sự giúp đỡ về y tế và các bác sỹ sẽ phải xét tới hậu quả pháp lý.
Giáo sư Tanaka cho biết những người như nữ thực tập sinh trong vụ việc đối mặt với sự phân biệt đối xử vì 2 lý do: là người nước ngoài và là phụ nữ. Bà cũng nói rằng điều cần thiết là hệ thống xã hội phải thích nghi. Bà chỉ ra rằng tất cả phụ nữ mang thai ở Nhật Bản đều có quyền sinh con mà không găp phải bất lợi nào, và sự hỗ trợ của xã hội là thiết yếu dù họ là người nước nào và đang ở trong hoàn cảnh nào.
Tại buổi họp báo, thực tập sinh này nói trong nước mắt: “Tôi sẽ không bao giờ làm hại các con”. Cả cô và nhóm luật sư bào chữa đều biết rằng cơ hội chiến thắng tại Toà án Tối cao Nhật Bản gần như bằng 0. Nhưng họ vẫn phải tiếp tục, vì mục tiêu đấu tranh của họ không chỉ là vấn đề của riêng một người phụ nữ.
Xem Video 02:12
